energietransitie notitie #2/2025
De vastgelopen warmtetransitie en de te schrijven warmteplannen.
Dit is de tweede energietransitie notitie - een nieuwe sectie in RZ Notes over actuele ontwikkelingen in de Nederlandse energietransitie met focus op de publieke sector en de politiek.
Voorspellingen voor 2025: Warmte
In de vorige energietransitie notitie voorspelde ik, dat twee thema's volgens mij in dit nieuwe jaar de boventoon zullen voeren in de publieke sector als het gaat om de energietransitie: netcongestie en de warmtetransitie in de gebouwde omgeving. In deze notitie een verdieping op mijn voorspelling over warmtetransitie:
Al in de eerste week van het jaar kwam het bericht dat vijf van de zes grote warmtebedrijven zowel het variabele warmtetarief als de vaste kosten op het maximum door de ACM toegestane vastgesteld hebben. De marges zijn te gering (het gewogen gemiddelde rendement bedroeg vorig jaar 1,03%), de onzekerheid te hoog, dus de prijs blijft hoog al is het maximale tarief in 2025 iets lager dan 2024.
Daar komt nog bij dat iedereen graag van de huidige NMDA-methodiek af wil. De nog vast te stellen Wet collectieve warmte biedt daarvoor een oplossing door warmtetarieven te koppelen aan de daadwerkelijke kosten van een warmtenet. Dit betekent echter dat warmtebedrijven niet langer de kosten van al hun netten kunnen spreiden over alle aansluitingen. In plaats daarvan zal voor ieder warmtenet een apart tarief worden vastgesteld. Voor veel netten kan dit tarief aanzienlijk hoger uitvallen dan het huidige niveau.
Op de achtergrond speelt bovendien nog steeds het dilemma tussen de laagst mogelijke individuele kosten of de laagst mogelijke collectieve kosten. Dit dilemma is relevant voor alle aspecten van de energietransitie, maar komt bij warmtenetten in de gebouwde omgeving het meest concreet naar voren.
Dat is ook de centrale boodschap in het Warmtebod van 14 januari. Een oproep van NPLW, VNG, IPO, de Consumentenbond en veel partijen uit de markt, koepelorganisaties, warmtegemeenschappen en een brede kring gemeenten. Zij stellen dat:
De lagere maatschappelijke kosten van warmtenetten vertalen zich niet in lagere kosten voor de eindgebruiker.
De gefragmenteerde structuur van subsidieverlening leidt tot suboptimale financiering en een onrendabele business case voor de warmtebedrijven.
De beoogde Wcw heeft het vertrouwen tussen private warmtebedrijven en de overheid aangetast met consequenties voor de realisatiekracht.
Als consequentie vragen zij om het stroomlijnen van subsidiepotten, een prijsgarantie voor aangesloten huishoudens met een vereveningsfonds ter compensatie voor de bedrijven, en geen subsidie voor warmtepompen in een beoogd warmtenetgebied. (Goede samenvatting in de Energeia podcast)
Kortom, het warmtedossier is behoorlijk vastgelopen. Wat mij zorgen maakt is dat het kabinet nu aan ad hoc symptoombestrijding gaat doen. Wat nodig is, is een helder en stabiel beleid - en dat is niet bepaald waar het huidige kabinet in uitblinkt. Zie ook mijn voorspellingen over dit kabinet:
Gemeenten moeten ook zelf allemaal nog aan het werk. Volgens de Wet gemeentelijke instrumenten warmtetransitie (Wgiw) moeten gemeenten voor het eind van 2026 een warmteprogramma vaststellen. Daarin geven zij voor de periode tot 2035 aan welk gebied van het aardgas af gaat en welke mogelijke warmtealternatieven zij daar voorzien. Een soort van TVW maar dan onder de paraplu van de Omgevingswet. Omdat vooral voor oude binnensteden en monumenten er geen goed alternatief is voor gas, hebben gemeenten duidelijkheid nodig over waar, wanneer en hoeveel groen gas beschikbaar komt. Zomaar één van de vele onzekerheden. Overigens zijn veel gemeenten zich niet goed bewust van de omvang en complexiteit die komt kijken bij een warmteplan. Ik voorspel dat hierover in 2025 ook nog de nodige onrust zal ontstaan.
Leesvoer
- De koopman en de dominee, column van Laetitia Ouillet, 13 januari 2024. Over armoede en verduurzaming, een praktische reflectie op het baten en lasten thema dat ook speelt bij warmte. Een suggestie die ik volledig steun: “Ik begrijp eigenlijk niet waarom er niet voor elke gemeente een lijst wordt opgesteld van ‘problematische’ panden (combinatie van slecht label, achterstallig onderhoud, kwetsbare wijk en lagere inkomens) en zich voorneemt om elk jaar daar 5%-8% van energetisch op te lossen, op kosten van de BV Nederland, ongeacht de eigenaar.”
Vacatures
Twee vacatures in mijn energietransitie groep bij BMC. Interim- en advieswerk voor de publieke sector:
En passend bij het thema warmte in deze editie van energietransitie notities: