energietransitie notitie #3/2025
Netcongestie en digitale veiligheid
Dit is de derde energietransitie notitie - een nieuwe sectie in RZ Notes over actuele ontwikkelingen in de Nederlandse energietransitie met focus op de publieke sector en de politiek.
Nieuws uit Den Haag
Kabinetsbesluit over de nieuwe milieunormen voor windturbines op land is tot nader orde uitgesteld. Kortom, nog meer wachten en onzekerheid voor gemeenten (want de meesten hebben geen zin in het ontwikkelen van eigen normen, en terecht). Met de gemeenteraadsverkiezingen aan de horizon zal de realisatie van wind nog meer vertraging oplopen. Dit grenst aan onbehoorlijk bestuur.
Bijscholingsdocumenten voor deelnemers aan het Nationaal Burgerberaad Klimaat
Advies verkenner warmtebedrijven. Dit gaat in de komende jaren nog interessant worden. Advies in het kort: Koop de private warmtebedrijven uit om daarmee 4 publieke bovenprovinciaalse warmtebedrijven te vormen, en neem desgewenst aandelen aan gemeenten met warmtebedrijf. Ook, verbeter betaalbaarheid, business case en helderheid, en werk met gemeenten rol uit om belangen van bewoners maximaal te dienen.
Voorspellingen voor 2025: Netcongestie
In de eerste energietransitie notitie voorspelde ik, dat twee thema's volgens mij in dit nieuwe jaar de boventoon zullen voeren in de publieke sector als het gaat om de energietransitie: netcongestie en de warmtetransitie in de gebouwde omgeving. In deze notitie een verdieping op mijn voorspelling over netcongestie:
Geen glazen bol nodig. Netcongestie is hét dominante onderwerp in de energietransitie. De woningbouw, het bedrijfsleven, maatschappelijke voorzieningen, mobiliteit en zelfs de werkzaamheden om netcongestie op te lossen ondervinden hinder van dit probleem. De beschikbaarheid, betrouwbaarheid en betaalbaarheid van energie zijn niet langer vanzelfsprekend. Energietransitie is geen idealisme meer, maar een randvoorwaarde.
De structurele oplossing zal nog jaren op zich laten wachten. Ondertussen schieten ad-hoc- of lokale oplossingen als paddenstoelen uit de grond. Deze zijn vaak interessant, soms echt slim en innovatief, maar tegelijkertijd ook enorm tijd- en kostenintensief, zowel wat betreft de businesscase als op maatschappelijk vlak.
## Notes #19/2023Ruben Zondervan·December 14, 2023The determining factor for advancing SES solutions among SMEs is their degree of (prior) organization. Sharing energy requires trust, stability, and transparency.
Read full storyVoor gemeenten is het een lastig onderwerp. Inwoners en bedrijven spreken de gemeente erop aan, maar de mogelijkheden van de gemeente zijn beperkt. De verantwoordelijkheid ligt immers bij de netbeheerders. Toch is er iets dat gemeenten wél kunnen doen:
Inzicht verkrijgen en delen: Heeft de netbeheerder toegang tot actuele gegevens over geplande woningbouw en andere projecten?
Projecten programmeren: Is er ruimte in de planning van projecten om, afhankelijk van de congestiesituatie, een project eerder of later te starten?
Initiatieven faciliteren: Zijn er bedrijfsterreinen of fabrieken die kunnen samenwerken aan lokale oplossingen, en wat is daarvoor nodig?
In een lopende opdracht voor BMC kom ik echter een ander aspect van netcongestie in relatie tot gemeenten tegen: om netcongestie op te lossen, is versterking van de bestaande infrastructuur noodzakelijk. Dit betekent meer hoogspanningsleidingen, zowel onder als boven de grond, de aanleg van waterstofinfrastructuur en het laten aanlanden van windenergie op zee.
Al deze ontwikkelingen vragen ruimte – veel ruimte. En dat in gebieden die al vol zijn of juist streng beschermd worden. Deze opgave ligt bij het Rijk. Gemeenten worden slechts meegenomen in een complex circus van overleggen: over de Notitie Reikwijdte en Detailniveau, het plan-MER en de voorkeursalternatieven. Ze mogen zienswijzen indienen, ze moeten de vergunningen afgeven, maar ze mogen niet meebeslissen.
Daarnaast lopen vaak meerdere van dit soort processen parallel en overlappen ze elkaar. In mijn geval VAWOZ, 380KV NHN, waterstofnetwerk NZKG, en demo 1. Ook andere ruimtelijke processen (zoals NOVEX, de Omgevingsvisie Provincie, Energievisie, NZKG) of energietransitieplannen (MIEK, pMIEK, RES, CES) spelen een rol hierin. Deze processen zijn noodzakelijk en onvermijdelijk, maar tegelijkertijd complex. Ze vragen ontzettend veel van gemeenten, terwijl hun invloed vaak gering is.
Hopelijk kan mijn inzet voor één gemeente die beperkte invloed iets vergroten.
Digitale veiligheid en de energietransitie
Er gebeurt veel op het snijvlak van digitalisering en energie, twee grote transformaties. Denk aan inzet van AI en slimme algoritmes in opwek, transport, handel, en verbruik van energie - en uiteraard bij lokale oplossingen voor netcongestie - of aan het energieverbruik van datacenters. Een onderwerp dat ik steeds meer ‘en marge’ voorbij zie komen, is digitale veiligheid en de energietransitie. Ik kom daarbij op een aantal uitdagingen:
Bescherming van kritieke infrastructuur
Cyberdreigingen voor slimme systemen
Integriteit van data en algoritmes
Veiligheid van decentrale systemen
Data-privacy
Digitale veiligheid is dus niet alleen een technische vereiste, maar ook een randvoorwaarde voor de duurzame borging van de energietransitie. Ik had dit thema niet in mijn lijst van voorspellingen voor 2025 maar voeg het ex-post toe als een thema dat het debat in de publieke sector zeker niet zal domineren maar wel in opkomst is.
Leesvoer
- IEA (2025), The Netherlands 2024, IEA, Paris. This Energy Policy Review was prepared in partnership between the Government of The Netherlands and the IEA. It draws on the IEA’s extensive knowledge and the inputs of expert peers from IEA member countries to assess The Netherlands’ most pressing energy sector challenges and provide recommendations on how to address them, backed by international best practices.
Vacatures
Twee vacatures in mijn energietransitie groep bij BMC. Interim- en advieswerk voor de publieke sector: